Του Άριστου Αριστείδου 


Η φραγκολίνα (Francolinus francolinus), γνωστή και ως «μαύρο περδίκι», αποτελεί ένα από τα πιο ελκυστικά και συνάμα απαιτητικά θηράματα για τους Κύπριους κυνηγούς. Η ιδιαιτερότητά της, η συμπεριφορά της, αλλά και οι συγκινήσεις που προσφέρει στο κυνήγι την έχουν καθιερώσει ως το «τρόπαιο» για όσους ασχολούνται με σκύλους φέρμας. Την τελευταία δεκαετία, ο πληθυσμός της γνώρισε μια αξιοσημείωτη άνοδο, όμως τα τελευταία χρόνια βρέθηκε αντιμέτωπος με σοβαρές προκλήσεις που θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητά του.


Η άνθιση και η πτώση


Μέχρι και πριν λίγα χρόνια, οι φραγκολίνες πολλαπλασιάζονταν με γρήγορο ρυθμό. Οικιστικές αναπτύξεις σε πρώην απαγορευμένες ζώνες δημιούργησαν «καταφύγια», όπου η λαθροθηρία ήταν δυσκολότερη, επιτρέποντας στα πουλιά να αυξήσουν τον αριθμό τους. Σταδιακά εξαπλώθηκαν σε περιοχές που παλαιότερα θεωρούνταν αδιανόητες για το είδος, προσφέροντας μοναδικές συγκινήσεις στους κυνηγούς.


Ωστόσο, οι πρόσφατες καταμετρήσεις δείχνουν σημαντική μείωση. Η ανομβρία, οι καταστροφικές καιρικές συνθήκες την περίοδο εκκόλαψης, αλλά και η μείωση των εντόμων –βασικής τροφής για τους νεοσσούς– οδήγησαν σε χαμηλή αναπαραγωγική επιτυχία. Παράλληλα, η λαθροθηρία, οι αδέσποτες γάτες και η καταστροφή βιοτόπων (όπως οι καλαμιώνες στη Μουσκήτα Λάρνακας) επέφεραν βαρύ πλήγμα στον πληθυσμό.


Το κυνήγι της φραγκολίνας


Αυτό που κάνει τη φραγκολίνα τόσο ξεχωριστή είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο. Αντί να πετάξει, προτιμά να «ποδαρώνει», μπερδεύοντας το σκυλί με γρήγορα ίχνη, ώσπου να βρει ασφαλή απόσταση. Η στιγμή που ένα καλά εκπαιδευμένο σκυλί τη φερμάρει και τη μπλοκάρει αποτελεί κορυφαία εμπειρία για κάθε κυνηγό. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί την αποκαλούν «ο φτερωτός δρομέας».


Σε αντίθεση με τα περδίκια, που ζουν σε κοπάδια και ανεβαίνουν στις κορυφογραμμές, η φραγκολίνα είναι πιο μοναχικό πουλί και προτιμά ποτάμια, κάμπους και καλλιέργειες. Αυτή η διαφορά στη συμπεριφορά απαιτεί εντελώς διαφορετική τακτική από τον κυνηγό και τον σκύλο του.


Οι κίνδυνοι και η ανθρώπινη ασυνειδησία


Δυστυχώς, το μεγαλύτερο πρόβλημα παραμένει ο άνθρωπος. Δεν είναι λίγες οι φορές που φραγκολίνες πέφτουν θύματα επιτήδειων σε περιόδους που δεν επιτρέπεται το κυνήγι ή ακόμα και σε δρόμους, όπου βγαίνουν να περπατήσουν το μεσημέρι. Αρκετοί «κυνηγοί» δεν σέβονται το ΚΟΤΑ (μία φραγκολίνα ανά εξόρμηση), με αποτέλεσμα να αποδεκατίζουν πληθυσμούς χτυπώντας πέντε και έξι πουλιά την ημέρα. Η υπερκάρπωση αυτή αποτελεί έγκλημα που θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη βιωσιμότητα του είδους.


Κι όμως, υπάρχουν κυνηγοί-παράδειγμα που δείχνουν σεβασμό. Αν χτυπήσουν μια φραγκολίνα σε μια περιοχή, σταματούν να κυνηγούν εκεί ώστε να μην αφανιστεί ο μητρικός πληθυσμός. Κάποιοι άλλοι επιλέγουν να στοχεύουν μόνο αρσενικά πουλιά, προστατεύοντας έτσι τον αναπαραγωγικό κύκλο. Αυτός ο κώδικας τιμής είναι που μπορεί να εξασφαλίσει το μέλλον του θηράματος.


Βιότοπος και εξάπλωση


Η φραγκολίνα επιλέγει περιοχές με επάρκεια τροφής, νερού και κάλυψης. Συχνά τη συναντάμε σε καλλιέργειες δημητριακών, ψυχανθών, αμπελώνες, εσπεριδοειδή και ακόμη σε μπανανοφυτείες. Αγαπά επίσης τα χαμηλά θαμνοτόπια κοντά σε ποτάμια και τις ακαλλιέργητες εκτάσεις με ψηλά αγριόχορτα. Αν και μπορεί να ζήσει από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 700 μέτρα, οι περισσότερες παρατηρήσεις γίνονται στη ζώνη των 300–400 μέτρων.


Τα τελευταία χρόνια, έγιναν προσπάθειες μεταφοράς και απελευθέρωσης φραγκολίνων σε περιοχές όπου το είδος είχε εξαφανιστεί. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, με αρκετές τοπικές κοινωνίες να βλέπουν ξανά το «μαύρο διαμάντι» να ομορφαίνει την ύπαιθρο.


Η αξία της φραγκολίνας


Για πολλούς ξένους κυνηγούς, η φραγκολίνα θεωρείται «trophy game», ένα θήραμα υψηλής αξίας, ισάξιο ή και ανώτερο από το γνωστό Famous Grouse. Η ανθεκτικότητά της, η πονηριά της και η ομορφιά της την καθιστούν στόχο-όνειρο για κάθε κυνηγό φέρμας. Ένας Έλληνας συνάδελφος, ακούγοντας για την ύπαρξή της στην Κύπρο, δεν έκρυψε τον πόθο του να έρθει στο νησί μόνο και μόνο για να τη ζήσει στο φυσικό της περιβάλλον.


Αν δείχναμε όλοι μας τον ίδιο σεβασμό που δείχνει ένας ξένος που δεν την έχει κυνηγήσει ποτέ, τότε η φραγκολίνα θα μπορούσε να αναδειχθεί σε ένα από τα κυριότερα θηράματα της Κύπρου.


Η φραγκολίνα είναι κάτι παραπάνω από ένα θήραμα· είναι κομμάτι της κυπριακής φύσης, ένα πουλί που προσφέρει μοναδικές εμπειρίες και συγκινήσεις. Το μέλλον της, όμως, εξαρτάται από εμάς. Εάν οι κυνηγοί σεβαστούν τους κανόνες, αν καταπολεμηθεί η λαθροθηρία και αν προστατευθούν οι βιότοποί της, τότε οι επόμενες γενιές θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να αγαπήσουν αυτό το υπέροχο πουλί.


Η φραγκολίνα δεν είναι απλώς ένα κυνήγι. Είναι πρόκληση, είναι πάθος και –πάνω απ’ όλα– είναι ευθύνη.