Το θέμα της αναγκαιότητας απελευθέρωσης θηραμάτων απασχολεί έντονα τα τελευταία χρόνια τον κυνηγετικό κόσμο. Αρκετή συζήτηση με πολλά επιχειρήματα έχει αναπτυχθεί και έχουν εκφραστεί διαφορετικές απόψεις. Οι κυριότερες αφορούν είτε φανατισμό προς την απελευθέρωση εξαιτίας του ότι, όπως υποστηρίζουν, αν δεν υπάρξει εμπλουτισμός περιοχών με εκτρεφόμενο θήραμα δεν θα υπάρξει ανάκαμψη και οι άλλες το ακριβώς αντίθετο. Ότι δηλαδή οι απελευθερώσεις συνδράμουν αρνητικά προς την ανάπτυξη άγριου πληθυσμού θηραμάτων λόγω παραγόντων.

Ας δούμε όμως και μερικά άλλα συμπεράσματα βάση διαφόρων ερευνών.

Βαδίζοντας στα χνάρια της έρευνας Σώκου

Σε μια έρευνα για την αξιολόγηση της εκτροφής και απελευθέρωσης λαγών, τις προϋποθέσεις και τις τεχνικές προέβησαν πρόσφατα επιστήμονες και συγκεκριμένα ο κ. Χ. Σώκος (Εργαστήριο Μικροβιολογίας και Παρασιτολογίας, Τμήμα Κτηνιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Διεύθυνση Έρευνας και Τεκμηρίωσης, Κυνηγετική Ομοσπονδία Μακεδονίας και Θράκης).

Σύμφωνα με την έρευνα η επιβίωση σήμερα στη φύση είναι πολύ μικρή για τους εντατικά εκτρεφόμενους λαγούς, βελτιώνεται για τους εκτατικά εκτρεφόμενους λαγούς και αυξάνεται περισσότερο για τους μεταφερόμενους άγριους λαγούς. Σε κάθε περίπτωση η πρακτική της απελευθέρωσης λαγών βρέθηκε να έχει ελάχιστα ανταποδοτικά οφέλη ως προς το κόστος. Στις περιοχές όπου εφαρμόστηκαν απελευθερώσεις δεν αυξήθηκε σοβαρά ο πληθυσμός και η κυνηγετική κάρπωση.

Η έρευνα αναφέρει επίσης πως η εκτροφή του λαγού δεν ενδείκνυται ως οικονομικά συμφέρουσα επένδυση για την παραγωγή κρέατος, ωστόσο η υψηλή ζήτηση για τη θήρα του λαγού είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση των προσπαθειών για την αύξηση των πληθυσμών του είδους με την εκτροφή και την απελευθέρωση του.

Ο κ. Σώκος στην έρευνα του επισημαίνει πως μερικοί κυνηγοί υποστηρίζουν τις απελευθερώσεις λαγού θεωρώντας πως αποτελεί την εύκολη λύση για την αύξηση των πληθυσμών του, τη στιγμή που οι εκτροφείς εκμεταλλευόμενοι το γεγονός αυτό αναπτύσσουν την εκτροφή του λαγού ως μια επιχείρηση ζωικής παραγωγής. Από την άλλη οι θηραματολόγοι εδώ και αρκετές δεκαετίες ανησυχούν για τις επιπτώσεις των απελευθερώσεων του λαγού στη φύση.

Οι απελευθερώσεις λαγών πραγματοποιούνται κυρίως στα κράτη της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης και ανέρχονται σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες άτομα κάθε έτος.

Βελτίωση ενδιαιτήματος

Στην έρευνα ο κ. Σώκος αναφέρεται και στη βελτίωση του ενδιαιτήματος το οποίο όπως τονίζει αποτελεί το κατεξοχήν μέτρο στο οποίο πρέπει να κατευθυνθεί ο διαχειριστής επειδή η ποιότητα του ενδιαιτήματος επιδρά σε όλες τις παραμέτρους του πληθυσμού. Τα κύρια σημεία που χρειάζονται προσοχή στη βελτίωση του ενδιαιτήματος των θηραμάτων είναι η κατανομή των επεμβάσεων στο χώρο και η αποφυγή δημιουργίας οικολογικών παγίδων, στις οποίες προσελκύονται τα θηράματα και στη συνέχεια θανατώνονται από άρπαγες και ανθρώπινες δραστηριότητες (Payne and Bryant 1998).

Η έρευνα τονίζει πως στις περιοχές όπου εφαρμόστηκαν απελευθερώσεις δεν αυξήθηκε σοβαρά ο πληθυσμός και η κυνηγετική κάρπωση, κυρίως λόγω μικρής επιβίωσης των απελευθερωμένων ζώων ενώ στην καλύτερη περίπτωση από τους 30 λαγούς που θα τύχει να απελευθερωθούν θα επιβιώσουν μόνο οι πέντε. Επίσης λόγω του στρες που θα υποστούν από την αλλαγή περιβάλλοντος θα εμφανίσουν μικρή αναπαραγωγική ικανότητα οπότε το τελικό αποτέλεσμα αναμένεται να είναι μικρό.

Βάση λοιπόν της συγκεκριμένης έρευνας του κύριου Σώκου οι απελευθερώσεις λαγών είναι κατάλληλες μόνο στις περιοχές που έχει μειωθεί σοβαρά ο άγριος πληθυσμός και έχει βρεθεί και αντιμετωπιστεί η αιτία που προκάλεσε τη μείωση αυτή. Η περίπτωση αυτή όμως είναι πολύ σπάνια, ο λαγός έχει την ικανότητα να διατηρεί έστω μικρούς πληθυσμούς και να αποικίζει περιοχές.

Ο κ. Σώκος σημειώνει στην έρευνα του πως ο λαγός είναι είδος της άγριας πανίδας συνεπώς η γενετική ποικιλότητα και η εξελικτική διαδικασία είναι θέματα της νομοθεσίας και των στρατηγικών για την διατήρηση της φύσης. Οπότε η εκτροφή και απελευθέρωση λαγών πρέπει να γίνεται με τρόπο που να εξασφαλίζεται ότι στον άγριο πληθυσμό δεν θα εισαχθούν γονίδια που δεν παρατηρούνται στην περιοχή αλλά και δεν θα επηρεαστεί η εξέλιξη του είδους.

Επίσης ο υγειονομικός έλεγχος πρέπει να περιλαμβάνει εργαστηριακούς ελέγχους των ζώων για αιμορραγική νόσο, ψευδοφυματίωση, παστεριδίαση, κοκκιδίαση, τοξοπλάσμωση και άλλα νοσήματα που αποδεδειγμένα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές απώλειες στον άγριο πληθυσμό του λαγού (Wibbelt θαη Frölich, 2005). Επιπρόσθετα πρέπει να καθοριστούν ποια είναι τα παθογόνα και το φορτίο όπου καθιστούν ένα λαγό ακατάλληλο προς απελευθέρωση.

Οι γεννήτορες πρέπει να προέρχονται από τη γηγενή πανίδα κάθε Εξελικτικής Μονάδας και τα εκτροφεία να πιστοποιούνται για αυτό. Τα πιστοποιητικά υγειονομικού και γενετικού ελέγχου πρέπει να εκδίδονται μέσω της Δασικής Υπηρεσίας η οποία θα είναι υπεύθυνη για τη δειγματοληψία και την επιλογή των Εργαστηρίων.

Παράδειγμα επιτυχημένης απελευθέρωσης και επαναφοράς πέρδικας στην Ιταλία

Αναφορικά με μια προσπάθεια επαναφοράς της κοκκινοπόδαρης πέρδικας(Alectoris Rufa) η οποία πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία αποφάσισαμε να διεισδύσουμε λίγο στο γεγονός και να προσπαθήσουμε να ξεκαθαρίσουμε πώς έγινε και το λόγο που ήταν επιτυχής.

Ο χώρος της απελευθέρωσης ήταν η νότια Τοσκάνη, στην περιοχή της Σιένας. Επιλέχθηκε ένας ημιορεινός χώρος έκτασης 34 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η βλάστηση ήταν χαρακτηριστική της ημιορεινής καλλιέργειας: μικτό τοπίο που περιέχει ελαιώνες, αμπέλια, αλσύλλια από βαλανιδιά, βοσκοτόπια και θαμνότοπο. Το κυνήγι επιτρεπόταν στην περιοχή με κύριο θήραμα τον φασιανό, λαγό, αγριόχοιρο και ζαρκάδι. Η κοκκινοπόδαρη πέρδικα είχε εξαφανιστεί από τον χώρο αυτό στις αρχές του 20ού αιώνα.

Τα πουλιά έμειναν σε κλωβούς προσαρμογής για μια εβδομάδα και μετά ελευθερώθηκαν με σειρά, έναν κλωβό κάθε φορά. Οι κλωβοί είχαν διαστάσεις 2Χ2Χ4. Συνολικά απελευθερώθηκαν 2132 υγιή πουλιά σε διάρκεια δύο χρόνων. Οι απελευθερώσεις έπειτα σταμάτησαν εντελώς.

Από την πρώτη χρονιά άρχισε η παρατήρηση και καταμέτρηση των πουλιών από τους επιστήμονες Μερίτζιο και Ντελλά Στέλλα που είχαν και πέντε βοηθούς στις καταμετρήσεις. Τα νούμερα που αναφέρουν οι επιστήμονες είναι εντυπωσιακά.

Μέτρησαν 41 έως 53 κοπάδια πέρδικες. Μέτρησαν φωλιές που περιείχαν από 5 έως 12 αυγά και κατέγραψαν μια πυκνότητα πουλιών που έφτασε τα 8,2 πουλιά ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Αξίζει να σημειωθεί πως τα πουλιά είχαν επιβιώσει χωρίς καμιά πρόσθετη πληθυσμιακή ενίσχυση. Επίσης τονίζεται ότι τα πουλιά δεν ταΐζονταν μετά την απελευθέρωση.

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο που καταγράφουν οι επιστήμονες είναι η σύνθεση του πληθυσμού. Το ποσοστό πουλιών γεννημένων στον βιότοπο ξεπέρασε το 82 τοις εκατό. Με τόσο μεγάλο ποσοστό αναπαραγωγής που η συντριπτική πλειοψηφία των πουλιών είναι γεννημένα ελεύθερα δικαιούται να λέγεται επιτυχία.

Ποια είναι όμως τα μυστικά της επιτυχίας των Ιταλών με την κοκκινοπόδαρη;

Πριν την απελευθέρωση και κατά την διάρκεια της προσαρμογής της μελέτης έγινε σωστή και αποτελεσματική καταπολέμηση των επιβλαβών. Θανατώθηκαν 975 κοράκια, 1195 καρακάξες και 149 αλεπούδες. Το κυνήγι συνέχισε να επιτρέπεται στην περιοχή αλλά όχι το κυνήγι της πέρδικας οπότε είναι προφανές ότι η μείωση της αρπακτικότητας που έφτανε το 70 τοις εκατό των αρπακτικών, ήταν σημαντικό συστατικό της επιτυχίας.

Άλλες έρευνες

Σύμφωνα με σχετική έρευνα του Δασοπόνου – Θηραματοπόνου Πέτρου Χ. Πλατή ένας σημαντικός παράγοντας που παίζει σπουδαίο ρόλο στην επιβίωση, στην αναπαραγωγή και στην αύξηση των θηραμάτων ενός βιοτόπου είναι ο πληθυσμός των επιβλαβών της κάθε περιοχής.

Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο να γίνεται έλεγχος των πληθυσμών των αρπακτικών και να καταπολεμούνται , όταν αυτά επηρεάζουν άμεσα τους πληθυσμούς των θηραμάτων.

Ο κ. Πλατής αναφέρει πως αναμφισβήτητα τα επιβλαβή αποτελούν την κυριότερη μάστιγα των απελευθερωμένων θηραμάτων. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, τονίζει, βάση μελετών του, όταν έχουμε απελευθέρωση θηραμάτων σ’ ένα βιότοπο, έχουμε μία εκπληκτική προσέλευση επιβλαβών στο μέρος αυτό. Αυτό συμβαίνει επειδή τα θηράματα αυτά αποτελούν εύκολη λεία των αρπακτικών. Έτσι πρέπει, σημειώνει, πέρα από την εξάλειψη των επιβλαβή, τα θηράματα που προορίζονται για απελευθέρωση σ’ ένα βιότοπο να περνούν πρώτα μια μεταβατική περίοδο στους κλωβούς εξοικείωσης για ν’ αντεπεξέρχονται καλύτερα στο φυσικό περιβάλλον, απέναντι στους φυσικούς τους εχθρούς.

Η απελευθέρωση σε μια περιοχή γεμάτη επιβλαβή και χωρίς σωστή μεθοδολογία ως προς τον τρόπο απελευθέρωσης μπορεί να οδηγήσει τα πουλιά σε χέρια κρεατοσυλλεκτών ή στα δόντια των αλεπούδων. Οπότε αναγκαία είναι πρώτα από όλα η εκτροφή υγιούς πληθυσμού θηραμάτων για να ακολουθήσει η σωστή και ουσιαστική καταπολέμηση των επιβλαβών στην περιοχή όπου θα γίνεται η απελευθέρωση.